From Moses to Moses there was no other Moses (*)
Musa ibn Meymun (Mōšệ ben Mạymôn, Maimonides) hakkında önceden tek bildiğim şey şu(*) cümlede bahsedilen diğer Musa ve din felsefesi çalışmış en önemli yahudi bilim adamlarından olduğu, “Yahudiliğin Amentüsü” denen on üç öğretisiydi. Sonradan hayatı, sağlıklı yaşam üzerine yazdığı eseri(**), Makale fi Sinaati’l Mantık (Mantık Terminolojisi Üzerine İnceleme) kitabı, islam kelâm geleneğindeki varlık anlayışına karşı yazdığı reddiye, tanrı kavramı üzerine olan düşüncelerinde takip ettiği selbî teoloji, tanrının varlığı ve cismi olup olmadığına dair yorumları, vahiy hakkındaki görüşleri, Aristo Felsefesi ve musevîlik benzerliklerine dair yazdığı metinler olmuştu.
Kurtuba(Córdoba)’da Roma Köprüsü’nün ucundaki Calahorra Müzesi’nde sesli rehber cihazında duyduklarımdan, rastladığım hakkında başkaları tarafından yazılmış İbranice, Latince, İspanyolca ve Arapça el yazılarından, Sinagog’a yürürken dar bir sokakta heykeliyle karşılaşmaktan ve Sefarad Evi‘ne ziyaret sırasında sorulan soruları ilgiyle dinleyip cevap veren görevlilerden sonra öncekinden daha fazla merak etmeye başladım.
Çalan ilâhi gibi bir müziği dinleyerek dolaşılabilen Sefarad Evi‘nde İbn Meymun’un odası, yazdıklarından örnekler vardı. Avluya açılan odalardan birine Women of Andalus adını vermişler. Bu odadaki tablolardaki yahudi ve müslüman bilim ve sanat çalışmış kadınların hayatlarından uzun uzun bahsetmek gerek (***)- çok ilham vericiydi. Avlunun bir duvarındaki Hamse(Beş) standı da ilginçti. İslam kültüründe “Fatıma Eli” diye bilinen figürün yahudi kültüründe de “Abla Meryem’in Eli (Sister of Moshe Rabenu)” diye bilindiği ve Tevrat’ın beş kitabını temsil ettiğini anlatan açıklamalar vardı.
Bu ziyaret sonrası artan İbn Meymun merakım sebebinden şu kitabı da okumaya başladım: Maimonides in His World: Portrait of a Mediterranean Thinker – Sarah Stroumsa. Başka kitaplarda var listemde elbette (****).
İbn Meymun’un diğer eserleri ise Mişna Tora (Tevrat’a Yeniden Bakış), Kitabü’s – Sirac, Delaletü’l – Hairin (Şaşırmışların Kılavuzu – Doctor Perplexorum – More Nevuhim ), Mişna( Şeriat), Sefer ha-mitsvot (Kurallar Kitabı), Hilhot ha-Yeruşalmi (Kudüs Kanunları), Maamar Kidduş ha Şem ya da İggeret ha – Şemad (Dinden Dönme Üzerine Mektup).
Kurtuba’dan sonra Fas, Mısır ve Küdüs’te yaşayan İbn Meymun’un mezarı Filistin’de Taberiye’de ve dinî bir ziyaret merkezi durumunda.
…
* Musa’dan Musa’ya başka Musa zuhur etmemiştir (From Moses to Moses there was no other Moses- Mi’Moshe ad Moshe lo kam ke’Mosh) [ Tesniye, XXXIV, 10 ].
** Kitab Tedbir el-Sıhhat
*** Lubna, Fatıma bint Mutanna, Wallada The Omayyad, Hafsa El Rakuniyya, Labrat
**** Diğer Kitaplar:
1. Maimonides’ Ethics: The Encounter of Philosophic and Religious Morality – By Raymond L. Weiss
2. İbn Meymun Felsefesinde Tanrı – Atilla Arkan
3. Maimonides: A Biography – Abraham Joshua Heschel
4.Maimonides – Sherwin B. Nuland
5.Maimonides – By T. M. Rudavsky
6.Moses Maimonides: The Man and His Works
7.Maimonides and His Heritage – By Idit Dobbs-Weinstein
8.Maimonides’ Guide for the Perplexed: Silence and Salvation – By Donald McCallum
9.The Feminist Encyclopedia of Spanish Literature ( Woman of Andalaus tablolarından sonra listeye girdi)